निवडणूक आदर्श आचारसहिंता 2024 काय करावे/करु नये मार्गदर्शक तत्वे

भारत निवडणूक आयोगाने लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक 2024 घोषणा केली असून याची आचारसहिंता दि. 16 मार्च पासून सुरु झाली आहे. या काळात काय करावे व काय करु नये याची मार्गदर्शक तत्वे समजून घेवू या.....

काय करावे

(1) निवडणुकीच्या घोषणेपूर्वी प्रत्यक्ष सुरू झालेले, चालू कार्यक्रम चालू राहू शकतात.

(2) पूर, दुष्काळ, रोगराई आणि इतर नैसर्गिक आपत्तींनी बाधित झालेल्या भागातील लोकांसाठी मदत आणि पुनर्वसन उपाय सुरू आणि चालू राहू शकतात.

(3) गंभीर किंवा गंभीर आजारी व्यक्तींना रोख किंवा वैद्यकीय सुविधांचे अनुदान योग्य मंजुरीसह चालू राहील.

(4) मैदानासारखी सार्वजनिक ठिकाणे निवडणूक सभा घेण्यासाठी सर्व पक्ष/प्रतिस्पर्धी उमेदवारांसाठी निःपक्षपातीपणे उपलब्ध असणे आवश्यक आहे. तसेच सर्व पक्ष/प्रतिस्पर्धी उमेदवारांसाठी निःपक्षपातीपणे उपलब्ध असणे आवश्यक आहे, जेणेकरून एक समान संधी सुनिश्चित होईल.

(5) इतर राजकीय पक्ष आणि उमेदवार यांच्यावरील टीका ही त्यांची धोरणे, कार्यक्रम, भूतकाळातील रेकॉर्ड आणि कार्याशी संबंधित असावी.

(6) प्रत्येक व्यक्तीचा शांततापूर्ण आणि अविस्कळीत घरगुती जीवनाचा हक्क पूर्णपणे संरक्षित केला गेला पाहिजे.

(7) स्थानिक पोलिस अधिकाऱ्यांना प्रस्तावित सभांचे ठिकाण आणि वेळ यांची पूर्ण माहिती वेळेत देण्यात यावी आणि सर्व आवश्यक परवानग्या घेतल्या पाहिजेत.

(8) प्रस्तावित सभेच्या ठिकाणी कोणतेही मर्यादा घालणारे किंवा प्रतिबंधात्मक आदेश लागू असल्यास, त्यांचा पूर्ण आदर केला जाईल. सूट, आवश्यक असल्यास अर्ज करणे आवश्यक आहे आणि वेळेत प्राप्त करणे आवश्यक आहे.

(9) प्रस्तावित सभांसाठी लाऊडस्पीकर किंवा इतर कोणत्याही सुविधा वापरण्यासाठी परवानगी घेणे आवश्यक आहे.

(10) सभेत अडथळा आणणाऱ्या किंवा अन्य अव्यवस्था निर्माण करणाऱ्या व्यक्तींवर कारवाई करण्यासाठी पोलिसांची मदत घ्यावी.

(11) कोणतीही मिरवणूक सुरू होण्याची वेळ आणि ठिकाण, कोणता मार्ग अनुसरला जाईल आणि मिरवणूक कोणत्या वेळी आणि स्थळी संपेल याचा अगोदरच बंदोबस्त करावा, आणि पोलीस अधिका-यांकडून आगाऊ परवनगी घ्यावी.

(12) ज्या परिसरातून मिरवणूक निघायची आहे तेथे कोणतेही प्रतिबंधात्मक आदेश अस्तित्वात आहेत का याची खात्री करून त्यांचे पूर्ण पालन केले पाहिजे. तसेच, सर्व वाहतूक नियम आणि इतर निर्बंध, यांचेही अनुपालन करण्यात यावे.

(13) मिरवणुकीचा मार्ग वाहतुकीस अडथळा निर्माण करीत नसलेला असावा.

(14) मतदान शांततेत आणि सुव्यवस्थित होण्यासाठी सर्व निवडणूक अधिकाऱ्यांना नेहमी सह‌कार्य केले पाहिजे.

(15) सर्व कामगारानी बॅज किंवा ओळखपत्र प्रदर्शित करणे आवश्यक आहे.

(16) मतदारांना जारी केलेती अकार्यालयीन ओळखचिठ्ठी साध्या (पांढऱ्या) कागदावर असावीत आणि त्यात कोणतेही चिन्ह, उमेदवाराचे नाव किंवा पक्षाचे नाव नसावे.

(17) प्रचार कालावधीत आणि मतदानाच्या दिवशी वाहने चालवण्यावरील निर्बंधीचे पूर्णपणे पालन करावे.

(18) (मतदार, उमेदवार आणि त्यांचे निवडणूक/ पोलिंग एजेंट वगळता), केवळ निवडणूक आयोगाचे विशिष्ट वैध प्राधिकार पत्र असलेल्या व्यक्तीच कोणत्याही मतदान केंद्रात प्रवेश करू शकतात. उच्च पदावरील कोणतेही अधिकारी (उदा. मुख्यमंत्री, मंत्री, खासदार किवा आमदार इ.) या अटीपासून मुक्त नाहीत.

(19) निवडणूक आयोजित करण्याबाबत कोणतीही तक्रार किंवा समस्या आयोग/रिटर्निंग ऑफिसर/झोनल/ सेक्टर यांनी नियुक्त केलेल्या निरीक्षकांच्या निदर्शनास आणून दिली जाईल.

(20) निवडणूक आयोग, निवडणूक अधिकारी आणि जिल्हा निवडणूक अधिकारी यांचे निर्देश/आदेश/सूचना निवडणुकीच्या विविध पैलूंशी संबंधित सर्व बाबींमध्ये पाळल्या जातील.

(21) प्रचाराचा कालावधी संपल्यानंतर तुम्ही मतदार किवा उमेदवार किंवा उमेदवाराचे निवडणूक प्रतिनिधी नसल्यास मतदारसंघ सोडा.

काय करु नये

(1) सत्ताधारी पक्ष / शासन त्यांनी केलेल्या कामगिरी विषयी सरकारी राज्यकोषातील खर्चाने कोणतीही जाहिरात व सर्व जहिराती काढण्यास प्रतिबंध आहे.

(2) कोणताही मंत्री तो किंवा ती उमेदवार असल्याशिवाय किंवा फक्त मतदानासाठी मतदार म्हणून आला असेल त्याशिवाय मतदान कक्षात किंवा मतमोजणीच्या जागी प्रवेश करणार नाही.

(3) शासकीय कामाची /निवडणूक मोहिम यांची निवडणूक प्रचार कार्यासोबत सरमिसळ करु नये.

(4) मतदाराला, पैशाचे किंवा अन्य कशाचेही प्रलोभन दाखवू नये.

(5) मतदारांच्या जातीय /समूह भावनांना आवाहन करु नये.

(6) वेगवेगळ्या जाती, समूह किंवा धार्मिक किंवा भाषिक गट यांच्यामधील विद्यमान मतभेद वाढतील किंवा परस्पर द्वेष किंवा तणाव निर्माण करील असे कोणतेही काम करण्याचा प्रयत्न करु नये.

(7) इतर पक्षांचे नेते किंवा कार्यकर्ते यांच्या सार्वजनिक जीवनाशी संबंधित नसलेल्या खाजगी आयुष्याच्या कोणत्याही पैलूवर टीका करण्याची परवानगी दिली जाणार नाही.

(8) इतर पक्ष किंवा त्यांचे कार्यकर्ते यांच्यावर, सत्यापित न केलेले आरोप आणि विपर्यस्त माहिती यांच्या आधारावर टिकाटिप्पणी करु नये.

(9) देवळे, मशिदी, चर्च, गुरुद्वार किंवा इतर कोणतेही प्रार्थनास्थळ यांचा वापर निवडणूक प्रचाराची भाषणं, भित्तीपत्रके, संगीत यांच्यासह निवडणूक प्रचाराची जागा म्हणून केला जाणार नाही.

(10) मतदारांना लाच देणे, मतदारांवर गैरवाजवी दडपण, मतदारांना धाकदपटशा दाखविणे तोतयेगिरी, मतदान केंद्रापासून 100 मीटर्सच्या आत प्रचार करणे, मतदान समाप्त करण्यासाठी निश्चित केलेल्या वेळेच्या आधीच्या 48 तासात सार्वजनिक सभा घेणे, आणि मतदारांची मतदान केंद्रावर ने-आण करण्यासाठी वाहनाची व्यवस्था करणे यासारख्या भ्रष्ट आणि निवडणूक अपराध समजल्या जाणाऱ्या गोष्टीना मनाई आहे.

(11) लोकांच्या मतांचा किंवा त्यांच्या कामांचा निषेध करण्यासाठी त्यांच्या घरासमोर निदर्शन करणे किंवा धरणे धरणे यांचा कोणत्याही परिस्थितीत अवलंब केला जाणार नाही.

(12) स्थानिक कायद्यांच्या अधीन राहून, कोणत्याही व्यक्तीची जमीन, इमारत, आवर भिंत, वाहने इत्यादींच्या मालकाच्या विशिष्ट परवानगीशिवाय (जिल्हा निवडणूक अधिकाऱ्याला दाखविण्यासाठी व त्यांच्याकडे जमा करण्याकरीता) ध्वजदंड उभारण्यासाठी, निशाण्या लावण्यासाठी, सूचना चिकटविण्यासाठी, घोषणा लिहिण्यासाठी कोणीही वापर करणार नाही.

(13) इतर राजकीय पक्ष आणि उमेदवार यांनी आयोजित केलेल्या सार्वजनिक सभा किंवा मिरवणुका यांच्यामध्ये कोणताही गोंधळ निर्माण करु नये.

(14) ज्या ठिकाणी इतर पक्षांच्या सभा घेतल्या जात असतील अशा ठिकाणांहून मिरवणूक नेऊ नये.

(15) मिरवणुकीतील लोकांनी, क्षेपणास्त्र किंवा शस्त्र म्हणून ज्याचा दुरुपयोग केला जाऊ शकतो अशा कोणत्याही वस्तू जवळ बाळगण्यात येऊ नयेत.

(16) इतर पक्षांनी व उमेदवारांनी लावलेली भित्तीपत्रके काढून टाकू नयेत अथवा विद्रुप करू नयेत.

(17) मतदानाच्या दिवशी ओळखचिठ्ठया वाटपाच्या ठिकाणी किवा मतदान कक्षाच्या जवळ भित्तीपत्रके, ध्वज, चिन्हे आणि इतर प्रचार साहित्य यांचे प्रदर्शन करु नये.

(18) ध्वनिवर्धकांचा मग ते एका जागी लावलेले असोत किंवा चालत्या वाहनावर बसविलेले असोत, त्यांचा सकाळी 6 पूर्वी किंवा रात्री 10 नंतर आणि संबंधित अधिकाऱ्यांच्या लेखी पूर्वपरवानगीशिवाय वापर करण्यात येऊ नये.

(19) संबंधित प्राधिकाऱ्याच्या लेखी पूर्वपरवानगीशिवाय, सार्वजनिक सभा आणि मिरवणूका यांच्या मध्येही ध्वनिवर्धकाचा वापर करण्यात येऊ नये. सर्वसाधारणपणे अशा सभा /मिरवणुका रात्री 10 नंतर चालू ठेवण्याची परवानगी देण्यात येऊ नये आणि त्याशिवाय त्याचा वापर स्थानिक कायदे, त्या जागेच्या सुरक्षा व्यवस्थेचे प्रत्यक्ष ज्ञान आणि हवामानाची स्थिती, सणासुदीचा मोसम, परीक्षेचे दिवस इत्यादींसारख्या परिस्थितीच्या अधीन असेल.

(20) निवडणुकीच्या काळात दारुचे वाटप केले जाणार नाही.

(21) ज्या व्यक्तीच्या सुरक्षिततेला धोका असल्याबाबत खात्री पटली आहे आणि म्हणून तीला सरकारी सुरक्षा पुरविण्यात आली आहे. अशी कोणतीही व्यक्ती, मतदानाच्या दिवशी, त्याच्या सुरक्षा कर्मचारीवर्गासह मतदान केंद्र असलेल्या जागेच्या परिसरात (100 मीटर्सच्या आत) प्रवेश करणार नाही. तसेच, अशी कोणतीही व्यक्ती, मतदानाच्या दिवशी, त्याच्या सुरक्षा कर्मचारी वर्गासह मतदारसंघामध्ये फिरणार नाही. जर, सरकारी सुरक्षा पुरविलेली व्यक्ती, मतदार असेल तर, केवळ मतदान करण्यासाठी सोबत असलेल्या सुरक्षा कर्मचारी वर्गासह त्याच्या/ तिच्या ये-जा करण्यावर निर्बंध घालील.

(22) ज्या व्यक्तीच्या सुरक्षिततेला धोका असल्याबाबत खात्री पटली आहे आणि म्हणून तिला सरकारी सुरक्षा पुरवली आहे किंवा त्या व्यक्तीकडे खाजगी सुरक्षारक्षक आहेत अशा कोणत्याही व्यक्तीची निवडणूक प्रतिनिधी किंवा मतदान प्रतिनिधी किंवा मतमोजणी प्रतिनिधी म्हणून नियुक्ती करण्यात येवू नये.

टिप : वरिल काय करावे आणि काय करु नये याची यादी ही केवळ मार्गदर्शक असून ती संपूर्ण नाही, यामुळे परिपूर्ण आदेश/निर्देश व सूचना यामध्ये बदल करण्याचा उद्देश नसून त्यांचे काटेकोर अवलोकन व पालन व्हावे.